قمر اروپا، یکی از چهار قمر گالیله‌ای سیاره مشتری، در سال ۱۶۱۰ توسط ستاره‌شناس ایتالیایی، گالیله کشف شد. این قمر با داشتن یک اقیانوس بزرگ زیر پوسته یخی خود، یکی از محتمل‌ترین مکان‌ها در منظومه شمسی برای جستجوی حیات فرازمینی به شمار می‌آید. ماموریت اروپا کلیپر ناسا که با هزینه‌ای حدود پنج میلیارد دلار توسعه یافته است، به طور ویژه برای کاوش این قمر طراحی شده و چند روز پیش سفر ۶ ساله خود به این قمر را آغاز کرده است.
سفر اروپا کلیپر به مقصد مشتری
اگر فکر می‌کنید فضاپیمای اروپا کلیپر بعد از پرتاب به وسیله‌ی راکت سوپر هوی اسپیس اکس، مستقیما به سمت مشتری پرواز می‌کند، شدیدا در اشتباه هستید. در حال حاضر ظرفیت سوخت فضاپیماها امکان چنین چیزی را نمی‌دهد و آن‌ها باید از نیروی گرانشی سیارات و ماه‌های مختلف برای رسیدن به مقاصد خود استفاده کنند.
فضاپیمای اروپا کلیپر در ابتدا به سوی مریخ هدایت می‌شود و در ۲۷ فوریه ۲۰۲۵، از نیروی گرانش سیاره سرخ برای تقویت مسیر خود به سمت زمین استفاده خواهد کرد. این مانور که به عنوان مسیر «کمک گرانشی مریخ-زمین» شناخته می‌شود، به اروپا کلیپر کمک می‌کند تا با شتاب بیشتری به سمت مشتری حرکت کند. پس از یک بار عبور نزدیک از زمین در اول دسامبر ۲۰۲۶، این فضاپیما وارد مسیری پرسرعت به سوی مشتری خواهد شد و انتظار می‌رود در تاریخ ۱۱ آوریل ۲۰۳۰ به مقصد خود برسد.
چرا اروپا مقصد این ماموریت شده است؟
در میان قمرهای مشتری، اروپا به دلیل شواهد قوی که از وجود یک اقیانوس زیر پوسته یخی آن به دست آمده، توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرده است. این اقیانوس با ضخامت تقریبی ۳ تا ۳۰ کیلومتر زیر سطح یخی این قمر قرار دارد و ممکن است شرایط لازم برای ایجاد و بقای حیات را فراهم آورده باشد. مطالعات پیشین توسط فضاپیماهای متعددی چون پایونیر ۱۰ و ۱۱، وویجر ۱ و ۲، گالیله، جونو، کاسینی و نیو هورایزنز، وجود این اقیانوس را تایید کرده‌اند و اروپا کلیپر برای بررسی دقیق‌تر این منطقه به منظور بررسی امکان حیات در این اقیانوس عازم شده است.
البته نباید انتظار یک تمدن فضایی را در این قمر داشته باشید، چیزی که اروپا کلیپر به دنبال آن است، وجود حیات میکروبی در آب‌های این سیاره است. هر چیزی فراتر از آن یک دستاورد و یک کشف شگفت‌انگیز خواهد بود که نگاه ما را به هستی دگرگون می‌کند.
چرا اروپا کلیپر به جای اروپا به دور مشتری می‌چرخد؟
اروپا در یکی از عمیق‌ترین مناطق کمربند مغناطیسی قوی مشتری قرار دارد که پر از ذرات پرانرژی و مضر است. قرارگیری مداوم یک فضاپیما در چنین محیطی، می‌تواند به تجهیزات حساس آن آسیب جدی وارد کند. به همین دلیل، اروپا کلیپر همچون فضاپیمای جونو، از یک مدار بیضی استفاده می‌کند که در بیشتر مواقع از مشتری و مناطق با تشعشعات قوی دور باشد و فقط برای چندین عبور نزدیک از اروپا به این ناحیه نزدیک شود. این روش به فضاپیما امکان می‌دهد تا سطح اروپا را در هر عبور از یک منطقه جدید مشاهده کرده و نقشه‌برداری کامل‌تری از آن انجام دهد.
اهداف علمی اروپا کلیپر
ماموریت اروپا کلیپر با سه هدف علمی مشخص آغاز شده است: تعیین ضخامت پوسته یخی اروپا و بررسی ارتباط اقیانوس با سطح آن، تحلیل ترکیبات شیمیایی موجود در اقیانوس برای ارزیابی شرایط لازم جهت شکل‌گیری و پایداری حیات، و بررسی زمین‌شناسی سطح اروپا جهت شناسایی فعالیت‌های تکتونیکی احتمالی و نواحی خروج بخار آب. محققان بر این باورند که ممکن است در نزدیکی بستر سنگی این اقیانوس، دریچه‌های هیدروترمالی وجود داشته باشد که مانند اقیانوس‌های زمین، انرژی لازم برای حیات میکروبی احتمالی را تامین کند.
ابزارهای علمی اروپا کلیپر
اروپا کلیپر مجهز به مجموعه‌ای از ابزارهای پیشرفته است که به منظور مطالعه دقیق اروپا طراحی شده‌اند. سیستم تصویربرداری اروپا (EIS) قادر است تا با وضوحی عالی از سطح اروپا عکس‌برداری کند. سیستم تصویربرداری حرارتی (E-THEMIS) به دنبال نواحی گرم‌تر است که ممکن است نشان‌دهنده وجود آب مایع در نزدیکی سطح باشد. طیف‌سنج‌های مرئی و فرابنفش آن نیز می‌توانند با شناسایی خطوط جذب و انتشار در سطح یخ، ترکیبات شیمیایی مختلف از جمله مولکول‌های آلی و املاح را تشخیص دهند.
سوالات متداول درباره اروپا کلیپر
هزینه‌ای که برای این ماموریت بزرگ انجام شده و برنامه‌ی بلندمدتش باعث شده تا سوالات زیادی در ذهن بسیاری پیش بیاید اما دو سوال مهم و اساسی وجود دارد که حتما باید به آن‌ها اشاره کنیم:
-
چرا اروپا برای علوم سیاره‌شناسی مهم است؟
شواهد محکمی از وجود اقیانوسی از آب مایع در این قمر وجود دارد. آب برای همه اشکال شناخته شده حیات ضروری است و شرایط موجود در این اقیانوس می‌تواند اطلاعات زیادی درباره تاریخچه اروپا ارائه دهد. احتمال وجود واکنش‌های شیمیایی در بستر این اقیانوس نیز وجود دارد که ممکن است به پشتیبانی از یک زیستگاه میکروبی منجر شود.
-
آیا اروپا کلیپر می‌تواند حیات را کشف کند؟
خیر. هدف اصلی این ماموریت بررسی امکان زیست‌پذیری اقیانوس اروپا است و کشف حیات نیاز به ماموریتی متفاوت دارد که بتواند به سطح اروپا فرود آمده و به اعماق پوسته یخی نفوذ کند.
اروپا کلیپر با این اهداف علمی و تکنولوژی‌های پیشرفته خود، پنجره‌ای نوین به روی مطالعه حیات فرازمینی در منظومه شمسی خواهد گشود و ممکن است در آینده‌ای نه چندان دور، پایه‌ای برای ماموریت‌های سرنشین‌دار و اکتشافات بیشتر فراهم کند.
سفر اروپا کلیپر تازه چند روزی آغاز شده و با این که خیلی‌ها منتظر جواب‌های با ارزش این فضاپیما هستند اما باید 6 سال صبر کنیم تا ببینیم در نهایت، کشفیات اروپاکلیپر چه چیزهایی خواهند بود.