در سال‌های اخیر احتمالا با واژه‌های Web3 و متاورس (Metaverse) بسیار مواجه شده‌اید. این دو مفهوم در بسیاری از موارد با هم یکی تلقی می‌شوند در صورتی که تفاوت‌هایی بین آن‌ها وجود دارد. اما این تفاوت‌ها دقیقا در چه هستند؟
Web3 چیست؟
Web3 که البته به صورت Web 3.0 نیز از آن یاد می‌شود، به نسل سوم اینترنت اتلاق می‌شود. اما این نسخه از اینترنت چه ویژگی‌هایی دارد و چه تفاوتی با نسخه‌ای که در حال حاضر استفاده می‌کنیم خواهد داشت؟
به صورت سنتی، اینترنت همیشه یک ساختار مرکز گرا داشته است. گوگل، اینستاگرام، متا، آمازون و باقی پلت‌فرم‌ها از چنین سیستم مرکز گرایی استفاده می‌کنند. سیستم قدرتی که ساختار هرمی دارد و به نظر منطقی می‌آید. اما چنین سیستمی ممکن است باعث اتخاذ تصمیمات اشتباه یا حتی دچار فساد شود. در چنین سیستمی، تمامی اطلاعات اکوسیستم در دیتاسنترهایی مشخص نگهداری می‌شوند و در معرض خطر نشت اطلاعات نیز هستند. همچنین نباید از مسئله سانسور و چیزهایی از این دست که سیستم‌های مرکز گرا دچارش هستند نیز به راحتی گذر کرد.
دسترسی دولت‌ها و قانون گذاری آن‌ها نیز دیگر مسئله سیستم اینترنت کنونی است. اما همین سیستم مرکز گرا، خوبی‌های خاص خود را هم دارد. برای مثال، سانسور، مسائل مربوط به اطلاعات نادرست، محتوای مجرمانه یا … را مدیریت می‌کند که مسئله مهمی است با این حال در خیلی از پلت‌فرم‌ها کاربران از تصمیمات سلیقه‌ای ناراحتند، اتفاقی که در سال‌های اخیر در یوتیوب به وفور از آن یاد می‌شود.
ایده Web3 را یکی از بنیان گذاران اتریوم به نام گاوین وود (Gavin Wood) را ارائه کرده است. ساختار جدید یک سری المان‌های مهم دارد. اول از همه Web3 دارای ساختاری غیر متمرکز است و هیچ فردی تمامی قدرت شبکه را در اختیار ندارد و اطلاعات به صورت سیال از طریق چندین سیستم ارتباطی بین هزاران هزار دستگاه مختلف پخش است. چنین سیستمی در مقابل حملات سایبری، مشکلات تکنیکال و خرابی‌ها بسیار امن‌تر هم هست.
به این ترتیب قدرت و “در اختیار داشتن” معنایی دیگر در این ساختار پیدا می‌کند. پلتفرم در اختیار چند گروه خاص نخواهد بود. Web3 از تکنولوژی بلاکچین برای این ساختار غیر متمرکز استفاده می‌کند. اطلاعات به صورت توزیعی در سیستم ذخیره می‌شود، مانند چیزی که درباره ارزهای دیجیتال بیتکوین یا اتریوم یا هزاران ارز دیگر وجود دارد و اطلاعات آن‌ها به صورت غیر متمرکز بین دستگاه‌های مختلف توزیع شده‌اند. همین ساختار، واسطه‌ها را از اینترنت حذف می‌کند و همه‌ی تراکنش‌ها و انتقال اطلاعات به صورت مستقیم انجام می‌شود.
برای اجرای ساختار غیر متمرکزی که از آن صحبت کردیم از مکانیزمی به نام “حکومت” (Governance) استفاده می‌شود که باعث می‌شود، نظرات کاربران در تغییرات و پیشرفت سیستم تاثیر مستقیم داشته باشد. کاربران در چنین فضایی، حق رای دارند و به این ترتیب، تمامی نفرات در نهایت سیستمی را می‌سازند که شامل نظرات اکثریت می‌شود. برای مثال می‌توان از ارز دیجیتال UniSwap نام برد. در ساختاری توکن UNI کاربران می‌توانند با خرج کردن ارز دیجتال خود که از همین سیستم به دست آمده، در کمپین‌های رای دهی شرکت کرده و در نهایت تصمیمات نهایی را برای تغییر و پیشرفت سیستم بگیرند.
توکن سازی دیگر خصیصه سیستم Web3 است. در این فضا کاربران از ارزهای معمول دولت‌ها مثل یورو یا دلار استفاده نکرده و از ارزهای دیجیتال استفاده خواهند کرد. تجربه این موضوع را می‌توان در بازارهای NFT مشاهده کرد. در واقع NFTها در Web3 نقش مهمی ایفا می‌کنند.
ماتاورس چیست؟
واژه‌ی متاورس کمی مبهم است و به همین خاطر ممکن است بسیاری آن را با Web3 یا حتی سیستم‌های دیگر اشتباه بگیرند. متاورس در واقع یک محیط دیجیتال است است. دنیایی مجازی که کارکنان متا و خیلی از کاربران و تصمیم‌گیران جهانی عقیده دارند، آینده اینترنت به آن سمت خواهد رفت و هر فرد با آواتار خود، هدست‌های واقعیت مجازی و امکاناتی که در اختیارش قرار داده می‌شود، در این دنیای مجازی به فعالیت می‌پردازد. البته خیلی‌ها هم این روند شرکت متا را خطرناک توصیف کرده و عقیده دارند، چنین فضایی دردسر ساز خواهد شد.
با این حال از همین حالا خیلی‌ها منتظر ارائه نسخه اصلی متاورس هستند تا در این دنیای مجازی به بازی، گفتگو و حتی کار کردن بپردازند. همان طور که در هفته‌های اخیر، یک دادگاه به صورت کاملا مجازی و به این صورت برگزار شده است. مهم‌ترین تفاوت بین Web3 و متاورس این است که برای استفاده از Web3، نیاز به تجهیزات خاصی همچون هدست واقعیت مجازی یا چیزهایی از این دست ندارید، همه چیز حتی با ضعیف‌ترین لپتاپ‌ها نیز در دسترس شماست اما برای استفاده از دنیای متاورس، حتما نیاز به یک هدست واقعیت مجازی دارید که در حال حاضر، قیمت گزافی دارد و شاید در سال‌های بعد، با کم شدن هزینه‌های ساخت آن، تهیه آن برای عموم راحت‌تر شود.
البته قبلا هم پلت‌فرم‌هایی مثل متاورس وجود داشته و حتی پلت‌فرم‌هایی در حال توسعه هم هستند اما قدرت و منابع مالی شرکت متا، احتمالا دنیایی به مراتب بزرگ‌تر و جامع‌تر را برای کاربران به ارمغان خواهد آورد.