مواد شیمیایی موجود در باتری‌ها معمولاً شامل کادمیوم، سرب، جیوه، نیکل، لیتیوم و الکترولیت می‌شود. هنگامی که باتری‌ها را به سطل زباله خانگی می‌اندازید، به محل دفن زباله منتقل می‌شوند. با گذشت زمان و خوردگی لایه‌های باتری، مواد شیمیایی به درون خاک نشت کرده و وارد چرخه زندگی و خوراک انسان می‌شوند که می‌تواند آسیب‌های جدی به سلامت بشری وارد کند.
کادمیوم و نیکل به عنوان مواد سرطان‌زا شناخته می‌شوند و جیوه بخاری بسیار سمی است که نباید با بدن انسان تماس پیدا کند. همچنین، لیتیوم می‌تواند در محل دفن زباله باعث آتش‌سوزی شود و سال‌ها در زیر زمین بسوزد.
بنابراین، ضروری است که درباره روش‌های صحیح دفع باتری‌ها اطلاعات کافی داشته باشیم. با ما همراه باشید تا بیشتر درباره چگونگی دفع ایمن باتری‌ها بخوانیم.
باتری را پس از مصرف چه کنیم؟
کمتر کسی می‌داند که باتری‌های استفاده شده قلمی، نیم‌قلمی و ساعتی را چگونه باید دور بیندازیم، زیرا این موضوع معمولاً کمتر آموزش داده می‌شود. در آگهی‌ها یا بیلبوردها به این موضوع اشاره نشده و بسیاری از ما حتی نمی‌دانیم که نباید این باتری‌ها را در سطل زباله بریزیم، چرا که برای طبیعت خطرناک هستند.
بازیافت باتری‌های استفاده شده اهمیت ویژه‌ای دارد. در مراکز بازیافت، ابتدا عملکرد باتری‌ها بر اساس معیارهای مشخص تجزیه و تحلیل می‌شود. سپس به آن‌ها به اصطلاح «عمر دوم» داده می‌شود؛ به این معنا که یا دوباره شارژ می‌شوند یا بازیافت می‌شوند. روش‌های این دو فرآیند با یکدیگر تفاوت دارد و هر یک به نوبه خود به حفظ محیط زیست کمک می‌کند.
مراحل بازیافت باتری
- باتری سرب اسیدی: در خط تولید بازیافت باتری‌های سرب اسیدی، معمولاً سرب، پلاستیک (یا پلی‌پروپیلن) و اسید موجود در این باتری‌ها از یکدیگر جدا می‌شوند. سرب جدا شده در عملیات حرارتی برای تولید باتری‌های جدید آماده می‌شود. پلاستیک‌ها نیز پس از شست‌وشو در فرآیندی به گرانول کهنه تبدیل شده و به کارخانه‌های تولید پلاستیک ارسال می‌شوند. اسیدهای موجود در باتری‌ها نیز پس از خالص‌سازی به چرخه مصرف باز می‌گردند.
- باتری نیکل کادمیم: باتری‌های نیکل کادمیم معمولاً در لوازم الکترونیک بی‌سیم، ابزارهای آزمایشگاهی و پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این باتری‌ها با استفاده از روش فلزکاری حرارتی بازیافت می‌شوند. کادمیم استخراج شده به دلیل خلوص ۹۹ درصدی، دوباره در ساخت باتری‌ها به کار می‌رود، در حالی که آهن و نیکل نیز در فرآیند تولید فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- باتری نیکل فلزی: باتری‌های نیکل فلزی خطر کمتری برای محیط‌زیست دارند. این نوع باتری‌ها با استفاده از روش‌های مکانیکی بازیافت می‌شوند. در این فرآیند، پلاستیک، هیدروژن و نیکل از یکدیگر جدا می‌شوند. نیکل بازیافت شده سپس در تولید فولاد ضد زنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- باتری یون لیتیوم: این نوع باتری‌ها نسبت به انواع دیگر باتری‌ها توانایی ذخیره انرژی بیشتری دارند. به همین دلیل، از آن‌ها در دوربین‌ها، لپ‌تاپ‌ها و موبایل‌ها استفاده می‌شود. بازیافت این باتری‌ها به روش تجزیه حرارتی یا پیرولیز انجام می‌شود. در این فرآیند، مقادیر قابل توجهی کبالت، آهن و مس به دست می‌آید که از آن‌ها در صنایع ذوب آهن، کارخانه‌های سیمان و راه‌سازی استفاده می‌شود.
بازیافت باتری در ایران
با وجود خطرات زیادی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد، متأسفانه در ایران هنوز هیچ‌یک از باتری‌های خانگی مصرفی بازیافت نمی‌شوند! با اطلاعات محدودی که درباره چگونگی بازیافت باتری‌های استفاده‌شده جمع‌آوری کردم، متوجه شدم که هنوز راه‌حل کاربردی و عمومی برای دفع باتری‌ها در پایتخت و دیگر شهرهای کشور ارائه نشده است. با خواندن کامنت‌ها در سایت‌های خبری، به نظر می‌رسد که مردم در مورد اینکه با باتری‌های مصرفی خود چه کنند، تا به امروز گمراه بوده‌اند و پاسخ این سوال همچنان در سال ۱۴۰۳ مبهم است.
باتری‌های خانگی به دلیل وجود برخی فلزات سنگین مانند کادمیوم و لیتیم، پس از مصرف حتماً باید بازیافت شوند. اما در کشور ایران به دلیل نبود سیستم جمع‌آوری منسجم، این کار به درستی انجام نمی‌شود. حتی مکانی برای دورریز این نوع زباله‌ها برای شهروندان در نقاط مختلف شهر نیز در نظر گرفته نشده است.
مهم است که بدانید باتری‌های خانگی که حاوی فلزات سنگین و سمی هستند، پایداری زیادی در خاک دارند و می‌توانند به ریشه‌های گیاهان آسیب بزنند. همچنین این نوع باتری‌ها باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی شده و در نهایت وارد مواد غذایی موجودات زنده می‌شوند. این آلودگی ممکن است منجر به عقیم شدن آن‌ها و بروز بیماری‌های عصبی یا سرطانی شود.